BASFES(Banka Sigorta Finansal Kuruluşlar Çalışan ve Emeklileri Sendikası)
Vakıfbank hisselerinin Hazine ve Türkiye Varlık Fonuna Satışına İlişkin Basın Açıklaması:
A-Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıfbank hisselerinin Hazineye Satışı:
1-Sorun: Emekli Sandığı hisselerinin 9,49 fiyat üzerinden satın alınmaması, hukuki sorunlar ve Sandık üyelerinin bilgilendirmemesi,
2-Süreç
a)03.12.2019 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü kontrolündeki %58,51 oranındaki Vakıfbank hissesinin Hazineye satışı C.Başkanlığı Kararı alınmıştır. Kararda fiyat, pay alım teklifinde bulunma yükümlülüğünün kısıtlanması gibi bir hüküm bulunmamaktadır.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191204-1.pdf
b)04.12.2019 tarihinde Vakıfbank KAP açıklamasında hisselere ilişkin devir işlemleri hakkında pay alım teklifinde bulunma yükümlülüğü dahil olmak üzere Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri uygulanmayacağı açıklanmıştır.
https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/801657
c)11.12.2019 tarihinde %58,51'lik hisse o günkü Vakıfbank hisse fiyatları borsa kapanış fiyatı 5.04 TL 9.49 TL üzerinden Hazineye devredilmiştir.
https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/802971
3-Hukuki durum
SPK Kanunu
“Pay alım teklifi zorunluluğu MADDE 26 – (1) Halka açık ortaklıklarda yönetim kontrolünü sağlayan payların veya oy haklarının iktisap edilmesi hâlinde söz konusu payların veya oy haklarının iktisabının kamuya açıklandığı tarihte pay sahibi olan diğer ortakların paylarını satın almak üzere teklif yapılması zorunludur. Pay alım teklifinde bulunulmasına ve pay alım teklifinde bulunma zorunluluğundan muafiyete ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir.(1)
Diğer ortak hükümler MADDE 33 (4) Pay sahibi sayısı sebebiyle halka açık sayılan ortaklıklardan, 16 ncı madde uyarınca paylarının borsada işlem görmesini istemeyenler, pay sahibi tam sayısının en az üçte ikisinin olumlu oyu veya toplam oyların dörtte üçü ile alınacak bir genel kurul kararı ile bu Kanun kapsamından çıkabilir. Bu durumda Kanunun kapsamından çıkma kararına olumlu oy kullanmayan pay sahiplerine 24 üncü madde uyarınca ayrılma hakkı tanınır. 16 ncı maddenin ikinci fıkrası uyarınca Kurulca resen halka açık ortaklık statüsünden çıkarılacak ortaklıkların hâkim ortaklarına diğer paylar için pay alım teklifinde bulunma zorunluluğu getirilebilir. Buna ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir.”
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6362.pdf
B-Vakıfbank Hisselerinin Türkiye Varlık Fonuna Satışı
1-Sorun: Yönetim Kurulu Rüçhan hakkını kısıtlaması ve fiyat belirlemesi hukuki durumu ve Sandığın çıkarlarına uygun mu dur?
2-Süreç:
a)11.05.2020 tarihinde Vakıfbank Yönetim Kurulu Sermaye artırımı kararı alarak, diğer hissedarların rüçhan (ön alım) haklarını tamamen kısıtlayarak artan sermayeye karşılık gelecek payın Türkiye Varlık Fonuna satış kararı almış ve KAP’a bildirmiştir.
https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/844257
b)15.05.2020 tarihinde Hisse senedi satış fiyatının belirlenmesine dönük Banka açıklaması ile baz fiyat +- %20 fiyat belirlenmiş ve Türkiye Varlık Fonu Satış Fiyatı 4,98 TL. olmuştur.
https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/845322
c)20.50.2020 de Satış sonrası hisse dağılımına göre Vakıfbank Emekli Sandığının payı %16,1 den %10,3 e düşmüştür.
https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/846020
3-Hukuki Durum
Borsa İstanbul Toptan Alış ve Satışa ilişkin Prosedür:
“7.1. Borsa’da İşlem Gören Ortaklıkların Payları İçin: Payları Borsa’da işlem gören ortaklıkların paylarının; şirket yönetiminin el değiştirmesi sonucunu verecek miktarda ve anılan ortaklığın dahil olduğu grup dışındaki önceden belirlenmiş alıcı kişilere işbu Prosedür kapsamında satışında fiyat serbest bir şekilde belirlenir.”
https://www.borsaistanbul.com/docs/default-source/uue/toptan-alis-satis-islemlerine-iliskin-prosedur.pdf?sfvrsn=8
Türk Ticaret Kanunu
“3. Rüçhan hakkı MADDE 461– (1) Her pay sahibi, yeni çıkarılan payları, mevcut paylarının sermayeye oranına göre, alma hakkını haizdir.
(2) Genel kurulun, sermayenin artırımına ilişkin kararı ile pay sahibinin rüçhan hakkı, ancak haklı sebepler bulunduğu takdirde ve en az esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyu ile sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Özellikle, halka arz, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınması ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep kabul olunur. Rüçhan hakkının sınırlandırılması ve kaldırılmasıyla, hiç kimse haklı görülmeyecek şekilde, yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz”
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102.pdf
Vakıfbank ana sözleşmesinde
Sermaye: Madde:6-) “(8) Yönetim Kurulu, ortakların rüçhan haklarını tamamen veya kısmen kısıtlamak suretiyle yalnızca D grubu pay çıkararak ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde halka arz etmeye, ortakların talep etmesi kaydıyla mevcut gruplardan D grubuna dönüşüm yapmaya yetkilidir.”
https://www.vakifbank.com.tr/documents/yiliski/200619-Vak%C4%B1fBank%20Ana%20S%C3%B6zle%C5%9Fme.pdf
C-Sorular
1-Her iki Yönetim Kurulu kararı için ortak sorular
a)9 Yönetim Kurulu üyesi bulunmakta ve yukarıdaki kararın alınabilmesi için ¾ çoğunluk aranmakta iken Emekli Sandığını temsil eden üye, halka açık bölümü temsil eden üye ve Genel Müdür neden aleyhte oy kullanmadılar?
b)Bu karar Yönetim Kurulunda alınırken, Emekli Sandığını temsil eden Banka kökenli Yönetim Kurulu üyeleri bu kararın altına nasıl imza atmıştır?
c)Emekli Sandığı hisselerini temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu konuda yetkisi var mı dır? Bu konuda Emekli Sandığı Yönetimi bilgilendirilmiş mi dir?
d)Bu karar bu şekilde imzalanırken Emekli Sandığı Yönetimi kararın iptali ya da Yönetim Kurulu üyesinin görevden alınması için herhangi bir çaba harcamış mı dır?
e)Emekli Sandığı Yönetimi durumu öğrendikten sonra sandık üyelerine bilgi vermek/Olağanüstü Genel Kurul kararı almak için çaba harcamış mı dır?
f)3 Kamu Bankasının ortak açıkladığı piyasanın çok altında verilen kredi paketlerinde söz konusu kaynaklar Emekli Sandığının hissedarı olduğu Sermayemi dir? Bu şekilde halka açık bir şirketin karlılığı azaltılıp ortakları zarara uğratılmıyor mu? Bu SPK kanunlarına aykırı değil mi?
g)Bu 3 Kamu Bankası piyasaya ortak şekilde faiz açıklaması yaparak Rekabet Yasasına aykırı davranmıyor mu?
h)Bütün bunlar oluyor ve Emekli Sandığının hisseleri sermaye artırımı bahanesi ile ucuza kapatılıyor ve hissedarı olduğu Bankanın sermayesi ucuz kredilere yöneliyor iken Emekli Sandığı yönetimi ve temsilcisi Yönetimi Kurulu üyesi neden bir şey yapmıyor?
2-04.12.2019 tarihli KAP Açıklamasına (Hazineye Satış) Konu Yönetim Kurulu Kararı
a)Hazine diğer ortakların hisselerinin alınması için yasada açıkça pay teklifi sunmak zorunluluğu var iken neden nitelikli çoğunluk imzası altına imza atarak Emekli Sandığına 9.49 TL.den hisselerinin alımı için pay teklifi zorunluluğu işlemi sağlanmadı?
b)Pay teklifi sunulması işlemi gerçekleşmediği halde yine Yasada açık hüküm var iken Emekli Sandığının ortaklıktan ayrılma hakkı neden kullanılmadı?
3-15.05.2020 tarihli KAP Açıklamasına Konu Yönetim Kurulu Kararı (TVF Satış)
a)Neden hisse fiyatları 10. yıl öncesi fiyatlarda iken, hiçbir şirket halka açılmıyor ve hatta kendi hissesini topluyor iken sermaye artırımına onay verilip Emekli Sandığının hisseleri azaltılmasına emekli sandığı hisselerini temsil eden üye ve Genel Müdür tarafından onay verildi?
b)Neden Vakıflar Genel Müdürlüğü hisselerine Hazine tarafından 9.49 TL fiyat biçilirken, Türkiye Varlık Fonun en büyük hissedar olduğu işlemde fiyat olarak 4,98 TL.ye onay verildi?
c)Vakıfbank ana sözleşmesinde sadece D grubu (halka açık) hisse çıkarılabilecekken, Yönetim Kurulu Ana sözleşmeye aykırı olarak nasıl karar alındı?
d)Hazine Temsilci Yönetim Kurulu üyeleri, Bu işlemde daha sene başında 9,49 TL.ye almış olduğu hisseleri, Türkiye Varlık Fonunun 4,98 TL.ye alarak Milyarlık açık Hazine zararı oluşturularak en büyük hissedarın Türkiye Varlık Fonu olmasına nasıl ses çıkarmadılar?
e)Banka daha önce sermaye ihtiyacı ortaya çıktığında 11 Milyar TL İşsizlik fonu ve 28 Milyar TL hazine bonosu gibi kamu kaynakları aktarılırken, neden bu sefer Sermaye artırımı için Emekli Sandığı hisseleri oranının azaltılmasına onay verildi.
f)Türkiye Varlık Fonu yerine rüçhan hakkı ile hisselerin alımı konusu neden Emekli Sandığının önüne getirilmedi?
D-Yapılabilecekler.
a)Emekli Sandığı Hisseleri açısından;
1)Ana sözleşmeye aykırı olarak D grubu harici satış kararı alan Yönetim Kurulu’nun almış olduğu kararın yok sayılarak satışın iptalinin istenmesi ve oluşan zararın tazmini, karar alan Yönetim Kurulu üyeleri hakkında suç duyurusu yapılması,
2)Yönetim Kurulu üyesinin kendisine verilen yetki kapsamında işlem yapıp yapmadığının sorgulanması, yetkisiz işlem olması durumunda imzasının iptal edilmesi ve zararın tazmini konusunda Yönetim Kurulu üyesine dava açması
3)Emekli Sandığı’nın Olağanüstü Genel Kurul sürecinin başlatılarak Yönetim Kurulu Üyesinin görevden alınması için Delegelerden imza toplanması
4)Sandık Yönetimine; satış işlemine ve satış bedeline yönelik soru ile cevap alınması ve sonrasında Sandık hisse oranının düşmesi bir hak kaybı olarak nitelenebileceğinden ilgiler hakkında sandığı zarara uğrattıkları gerekçesiyle suç duyurusu ve tazmin talepli davalar açılması
b)Bireysel Hisseler açısından;
1)SPK tarafından atanan Bağımsız üye hakkında suç duyurusunda bulunulması ve SPK’ya şikayet edilmesi,
2)Halka açık hisselerin temsilcisine şahsi hissedarların dava açması hukuken mümkün olabilecektir.
3)12 Haziranda yapılacak genel kurula iştirak edilerek muhalefet şerhinin tutanağa yazılmasının sağlanması,
c)Hazine Zararı açısından;
Hazine zararı açısından savcılığa suç duyurusunda bulunulması, yine hazineye yüksek bedelle satılan hisselerin yarı fiyatına düşürülmesi nazara alındığında kamu zararının oluştuğu iddia edilebilecektir.
E-Genel Değerlendirme
2014’te yüzde 63 seviyelerinde olan özel bankalarının toplam kredi hacmi içindeki payı, 3 Nisan 2020 itibarıyla yüzde 49,2’ye düşerken Kamu Bankalarının 2014’te yüzde 26 seviyelerinde olan kamu bankalarının toplam kredi hacmi içindeki payı da 3 Nisan 2020 itibarıyla yüzde 37,5’e çıkmış durumda.
Özel Bankalar 2019 yılında kredilerini %5 oranında azaltırken kamu Bankaları kredilerini %40 oranında artırarak kredili firmaları fonlamaya devam etti.
Halka açık Kamu Bankasının kaynakları azaldığında 21-24-26 Eylül 2018 tarihlerinde piyasa faizleri %20’ler seviyesinde iken İşsizlik Fonuna %9-%10 faiz oranı ile 2023-2027 yıllarını kapsayan tahvil verilerek İşsizlik Fonunun 11 Milyar TL.sı Kamu Bankaları kaynakları için kullanıldı. Bunun 7,8 Milyar TL.sinin Vakıfbank'a kullandırıldığı ifade edildi.
06-10 Mart 2020 tarihlerinde ise Kamu Bankalarına sermaye yetmediği için toplam 28 Milyar TL.lık Sermaye Desteği niteliğinde Devlet Tahvili verilmiş oldu.
Sonuç olarak Vakıfbank halka açık bir şirket ve ortakları arasında Çalışan ve Emeklilerinin olduğu bir Banka iken, sermayesi her türlü eklemeye rağmen zayıflatılarak ve sermaye konulması zorunlu hale gelmiş bir banka haline geldi..
Bu süreç sonunda Emekli Sandığının hisseleri Hazinenin Vakıflar Genel Müdürlüğünden aldığı hisse fiyatı olan 9,49’dan gerçekleşmesi durumunda Emekli Sandığının hissesi %12,24 olacak iken mevcut durumda %10,30 olarak gerçekleşecek ve aradaki %1,96 oranındaki payın 15 Mayıs 2020 borsa f fiyatı 4,59 TL üzerinden 351 Milyon lira kaybı olacaktır. Bu tutara halka açık bölümün zararı dahil değildir. Toplam 25 bin Çalışan ve Emekli başına düşen ortalama kayıp 14 Bİn TL civarındadır.
Kısaca Türkiye Varlık Fonu Bankanın en büyük hissesi olan %39,9 hisseyi Hazinenin Vakıflar Genel Müdürlüğü hissesine verdiği 9,49 TL dan değil borsa fiyatının biraz üzerinden 4,98 lira üzerinden 08 Ekim 2010 tarihindeki 10 yıl önceki borsa değerinden yönetimi almıştır.
Bir yandan Bankayı kredi verip sermayesini eritirken bir yandan da ekonomik kriz ortamında Sermaye artırımı ile 10 yıl önceki hisse senedi fiyatlarından bankanın en büyük ortağı TVF olmuştur.
F-Sonuç
Bu süre içerisinde alınan bu 2 Yönetim Kurulu kararı ile, hisse fiyatları 10 yıl önceki değerlerden Türkiye Varlık Fonuna satılarak Emekli Sandığının hisseleri oransal olarak azalmış,
Hazine’ye hisselerin devrinde iyi bir fırsat yakalanmış iken Hazineden fiyat teklifi alınması için yasal prosedür işletilmemiş, aksine karar altına imza verilmiş;
Tüm bu olumsuzluklara rağmen ortaklıktan ayrılma hakkı kullanılmamış;
Bütün bu olup biten işlemlerin altında Yönetim Kurulunda yer alan Emekli Sandığı hissesini temsil eden Yönetim Kurulu üyesi ve Genel Müdür imza atmış;
Emekli Sandığı hisselerinin temsilcisi Yönetim Kurulu Üyesi, Genel Müdür ve 7 Kişilik Emekli Sandığı yönetimi sandık ortaklarına hiçbir açıklama yapmamış, bilgi vermemiş, karar alınması için Genel Kurul çağrısı yapılmamış, yetki verilmemiş ve Emekli Sandığı zarara uğratılmıştır.
Halen siyasete endeksli ucuz kredi politikaları ile hisse senedi fiyatlarının değer kaybına uğramasına sessiz kalınmaktadır.
Sendika olarak yapılabilecekler konusunda üyelerimize anket ile sorulacak, alınan kararlar sonucunda Hukuki süreçler işletilmeye başlanacaktır.
Saygılarımızla;
BASFES